Ek bilgi
| SAYI | 138 |
|---|---|
| SAYFA ARALIĞI | 48-58 |
Makaleler
Karl Polanyi, Piyasa ve Devlet – Hüseyin Özel
₺40,00
Polanyi’nin sosyalizm anlayışının Marksist bir sosyalizm anlayışı olmadığına dikkat etmek gereklidir. Devletin egemenliğine dayanan Sovyet tipi bir sosyalizmden çok, “uyum göstermeme hakkı”nı kurumsal olarak koruyacak, karmaşık toplumda özgürlük sorununu çözecek bir sosyalizm, Polanyi’nin Makine Çağı’nın meydan okumasına karşı önerdiği bir çözümdü.
Karl Polanyi, “Köhnemiş Piyasa Mantığımız: Uygarlık Yeni bir Düşünce Örüntüsü Bulmak Zorundadır” (Polanyi, 1948) başlıklı ünlü makalesine, “Makine Çağı’nın ilk yüzyılı, büyük bir kaygı ve korkuyla sarmalanmış bir biçimde, sona yaklaşıyor. Onun göz kamaştırıcı maddi başarısı, insanın makinenin gereksinimlerine boyun eğmeye, aslında coşkuyla, istekli olmasının bir sonucuydu” (Polanyi, 1947a: 109) diyerek başlıyor. Ona göre piyasa sistemi, “Makine Çağı’na” verilen bir yanıttır. Sanayi Devrimi’nin ardından başlayan bu Çağ, hem iktisadi hem de toplumsal yapının, makinenin gereklerine uygun bir biçimde yeniden örgütlenmesini gerektirmektedir. Polanyi’ye göre, piyasa sistemi biçimindeki ilk “yanıt”, 1930’larda ABD’de New Deal, Avrupa’da faşizm ve SSCB.’de Stalin’in 5 yıllık plan uygulamalarıyla çökmüştü. Daha sonra geliştirilen “Refah Devleti” çözümünün de bu düzenlemenin aksayan taraflarını düzeltmeye çalıştığı, ancak nihayetinde bir “iktisadi” çözüm olduğu söylenebilir. İçinde yaşadığımız neoliberal dönemde, bir kez daha, 19. yüzyılın piyasayı merkeze alan çözümüne geri dönülmüş, bugünlerde Refah Devleti düzenlemesi bile artık aranır olmuştur. Bu durumda, artık “Makine Çağı”na karşı yeni bir “yanıt” üzerine düşünmenin zamanı çoktan geldi. Bu yazıda da bu çözüm üzerine, Polanyi’nin görüşleri çerçevesinde bir yanıt aranmaktadır. Yazıda önce, kapitalizmin neden iyi bir çözüm olmadığı üzerinde durulacak, sonra da insani bir alternatifin ne olabileceği tartışılacaktır.
