TÜBİTAK’ın 60. Kuruluş Yılında Bir Bilim ve Teknoloji Politikası Uzmanının Anıları ve Saptamaları – Ergun Türkcan

Türkiye, Cumhuriyetin kuruluşundan beri büyük bir savaş görmemiş, büyük nüfus ve kaynaklara sahip, coğrafi konumu ve tarihiyle, bilim-teknoloji alanında, sanırım, henüz olması gerekli yerde durmayan bir ülkedir.

Genç Uzman

Benim bilim-teknoloji politikalarıyla ilgim, 1964’de, OECD’nin Pilot Projesine katılmam bir başlangıç sayılırsa, neredeyse 60 yıl olmuştur. TÜBİTAK kuruluş Kanunu, 278 sayılı, 24 Temmuz 1963’de Resmi Gazetede yayınlanmıştır; fiilen kuruluşu ise 1964 yılı sonlarına rastlar. Kurumun Bilim Politikası Ünitesi BPÜ ilk uzman yardımcısı olarak göreve başlamam da, yedek subaylık hizmeti bitince, Mart 1965’tedir.

Türkiye’nin bilim politikasına girişi bir bakıma diğer OECD ülkelerinden daha geç olmamıştır. Ancak gelişmiş OECD üyeleri, o dönem bilim politikalarında stratejik dengelere ağırlık verirken, gelişen üyeler iktisadi kalkınma hedeflerini öne çıkarıyordu.

Bu amaçla “İktisadi Gelişmeye İlişkin Bilimsel Araştırma ve Teknoloji Talebini İncelemek İçin Pilot Takımlar Projesi”, kısaca Pilot Takımlar Projesi, başlığında bir proje tasarlandı ve 1962 yılı başında kabul edildi. Projeye önce Yunanistan ve İtalya, 1963 yılında da Türkiye, İspanya ve İrlanda katıldı.2

Ancak, 1960’ların başında planlı bir iktisat dönemi başlatan Türkiye’nin, 1963 yılında yürürlüğe giren Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967) içindeki “İnsan-gücü, İstihdam, Eğitim ve Araştırma” başlıklı 5. bölümünün “Araştırma” alt bölümü, basit bir şemada, ülkenin adı konulmamış ilk bilim politikasıdır: 3 “İnsan zekâ ve idrakinin yeni gerçeklere ve yaratışlara ulaşma çabası olan araştırmaya kalkınma planında özel ve önemli bir yer verilmiştir.

Bir bütün olarak araştırma endüstriyel, teknolojik, iktisadi ve sosyal konularda gelişmeyi destekleyen ve hızlandıran en önemli unsurlardandır. Kalkınmanın kapsadığı her alanda çeşitli problemlerin Türkiye’ye uygun çözüm yollarının en doğru, en verimli ve en çabuk sonuçlanacak şekilde bulunması araştırma yoluyla sağlanacaktır. Genel olarak araştırmalar temel ve uygulamalı olmak üzere iki kola ayrılmaktadır. (Bu tarihte henüz AR-GE kavramları konusunda uluslararası bir standart sistem oluşturulmadığı göz önünde tutulmalıdır.)