Kripto Paralar: Dünya Düzeninin Dijital Dönüşümü – Ahmet Hamdi Başar

Giriş 

Kripto Paralar gerek günlük yaşamda gerekse finansal piyasalarda sıklıkla tartışma konusu olmaya başladılar. Kullandıkları dijital altyapı ile yarattıklarını iddia ettikleri güvenli ve hızlı para transferi ortaya konulan ürünün başat işlevi olarak karşımıza çıkıyor. Bununla beraber, birçok farklı alanda da benzer yazılımlar sayesinde işlem sürelerinin kısaltılacağına vurgu yapılıyor. Kripto Paraların gerek üretim ve transferinde gerekse denetiminde oluşturulan merkezsizleştirilmiş yapı ise konuyu yalnızca finansal eksenden daha geniş politik bir tartışma alanına taşıyor. Bu yazı da, Kripto Paraların yaratacağı finansal dönüşümün oluşturacağı politik baskının, teknoloji şirketleri merkezli elit sınıfı üzerinden, II. Dünya Savaşı sonrasında Amerika Birleşik Devletleri liderliğinde kurulan ve Teritoryal Devlet Sistemi’yle idaresi sağlanan Kapitalist Dünya Düzeni’ne oluşturduğu tehditi sorunsallaştırmaktadır. Kripto Paralar ve oluşturdukları blok-zinciri sisteminin bugüne kadar yapılmış analizleri ağırlıklı olarak konunun finansal ve teknolojik boyutuna eğilmiş, ekonomi politik düzlemindeki araştırmalar ise Amerikan Doları’nın sistemdeki yerinin tehdit altında olup olmadığını sorgulamışlardır. Konuyu daha farklı şekilde ele alanlar ise, yine ana akım uluslararası ilişkiler modellemelerinin etkisi ile devletler arası dijital bir çatışma olarak incelemişlerdir. Buradan temelde iki farklı yetersizlik ortaya çıkıyor. Birincisi, sermayenin ve sınıfsal yapıların evrenselleşmesi, konunun devlet çıkarları şeklinde irdelenmesi ile ortaya çıkacak sonuçları, en hafif tabir ile, eksik hale getiriyor. İkincisi, Kripto Paraların mevcut finansal yapı içerisinde değerlendirilmesi, onların ortaya çıkışlarındaki temel argüman olan merkezsiz yapı iskeleti ile uyuşmuyor. Kripto Paraların en itibarlısı, dolayısıyla kullanımı en yaygın olan Bitcoin ve ardından gelen Ethereum’un ortaya çıkışlarındaki merkezsizlik iddiası; temelinde, devletin kendisine ve bankalar üzerinden teşkil ettiği konvensiyonel ekonomik sisteme tümü ile karşı çıkıyor. Bu çerçeveden bakıldığında anarşist hatta marksist dahi nitelendirilebilecek bu yaklaşım, kaynağını devletin piyasalar üzerindeki müdahalesini sınırlandırmayı amaçlayan neo-liberal akımdan alan ve dolayısıyla emek ve gelir dağılımının adaletsizliği konusunda bir derdi olmayan, mevcut düzendeki sermaye gruplarının çatışması olarak ortaya çıkıyor. Bu bilgiler ışığında hazırlanan çalışma analizlerini eleştirel perspektif pusulasıyla, devleti merkez alan statik bir kurgu ile değil, toplum ve devleti bütün olarak inceleyen dinamik bir yaklaşımla yapacaktır. Ayrıca ekonomik ve politik bütünlüğü sağlaması açısından da özellikle finansal çerçeve ile limitlenen kripto para analizlerine farklı bir boyut kazandıracaktır. Bu bağlamda önce mevcut dünya düzeni incelenecek, ardından kripto paraların ortaya çıkışı ve oluşturdukları politik baskılar ele alınacak ve son olarak da bu dönüşümün yarattığı tehdit analiz edilmeye çalışılacaktır.