İstikrar Programlarının Politik İktisadı – Fatma Doğruel, A. Suut Doğruel

 Küresel kriz ortamının yarattığı belirsizlikler ve güçlü bir şekilde entegre olmuş küresel üretimdeki arz şoklarından doğan kırılganlıklar, son yirmi yılı görece iyi değerlendiren gelişmekte olan ülkeler ile gelişmiş ülkeler de dahil bütün ülkeleri sarsıyor. 

 İktisat ve Toplum Dergisi bu sayısını “Yeniden Politik İktisat” ana temasına ayırdı. Eğer politik iktisat yaklaşımı ile bir konuyu incelemek istiyorsak iktisat biliminin nesnel/objektif ve değerlerden bağımsız olduğu varsayımını da bir tarafa bırakmamız gerekiyor.1 O zaman iktisadın modellerinin, kendi içlerinde tutarlı olsalar bile kurulma sürecindeki varsayım aşamasında çok sayıda değeri barındırdığını ve nesnel olmayabileceğini görebiliriz. Drezen (2000: 3), iktisat ve siyaset bilimlerinin farklı disiplinler olarak ayrışması sonucunda iktisatçıların siyasi ve kurumsal faktörlerden soyutlandıklarını belirtiyor. Allan Drezen’ın söyledikleri, geri planda siyasi kararların içerdiği çıkar çatışmalarının ve ülkelerin kurumsal yapılarının göz ardı edildiği bir yaklaşımı işaret ediyor. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemdeki kalkınma paradigması 1980’li yıllarda bir değişime uğradı ve bu değişim küresel entegrasyonun altyapısını hazırladı. Daha sonra 2008 Finansal Krizi’ni izleyen yıllarda tekrar korumacılık arayışlarının ortaya çıktığını gördük. Kalkınma paradigmalarındaki bu değişimler, bizi, iktisat biliminin nesnellikten uzak olma kapasitesini bir kez daha sorgulamaya itiyor. Bu yazıda, politik iktisat yaklaşımıyla iktisat politikalarının nesnel ve değerlerden bağımsız olmayabileceğini dikkate alarak, Uluslararası Para Fonu (IMF) gözetiminde uygulanan istikrar programlarının gelişmekte olan ülkelere hangi koşullarda, nasıl kullandırıldığına ve etkileri üzerine odaklanmak istiyoruz. IMF programlarının temel açmazının, yaygın ön kabulün tersine, yerel aktörlerin iktisat politikası belirleme alanını sınırlaması olduğunu düşünüyoruz. Bu sınırlama, büyüme ve kalkınma sorunlarının çözümünde gelişmekte olan ülkelerin potansiyellerinin yeterince kullanılamaması ve uluslararası iktisat politikalarına yön veren ülkelerin önceliklerine göre şekillenmesi sonucunu doğuruyor.