Carl Menger: Yöntembilgisel Bireycilik ve Görünmez El – Hüseyin Özel

 Görünmez El açıklamasını, yöntembilgisel bireyciliğe dayandıran yaklaşımlar, genel olarak “temsili bireyin” davranışları yoluyla düzenin kurulacağını öngörürken, ne birey davranışlarının içerisinde gerçekleştiği sosyal ve kurumsal bağlamlara ne de bireyler arasındaki sosyal etkileşimlere göndermede bulunurlar. 

 Ünlü iktisatçı Frank Hahn, kendisini neden bir “Neoklasik” iktisatçı diye gördüğünü açıklarken, üç önemli ilkeyi benimsediğini söylüyor: 

(1) Açıklamalarımı, bireysel karar birimlerinin eylemlerine dayandırmaya çalışmak anlamında bir indirgemeciyim. 

(2) Karar birimi hakkında teori geliştirirken kimi rasyonellik aksiyomlarını ararım. 

(3) Bir denge kavramının gerekli olduğunu ve denge durumlarının incelenmesinin yararlı olduğunu düşünürüm.2 

Bu üç yöntembilgisel özellik, Neoklasik iktisadın temelinde yer alan temel özellikler olsa da, ilk unsur, “indirgemecilik” ya da daha doğru bir deyişle “yöntembilgisel bireycilik”, belki de bütün bir programın sınırlarını çizmek konusunda daha önemli olmuştur. Bu bakımdan, özel olarak Carl Menger’in kurucusu olduğu Avusturya iktisadının temelinde açık bir biçimde bu ilkeye dayanıldığını söylemek yanlış görünmemektedir. Hem Menger’de hem de okulun bir diğer önemli üyesi Hayek’te yöntembilgisel bireycilik, bilinçli bir biçimde iktisadın meşru bir yöntemi olarak değerlendirilmekte, aynı zamanda da “Görünmez El” ya da Hayek’in “Kendiliğinden Düzen” anlayışıyla ilişkilendirilmektedir. Bu yazarlara göre Görünmez El anlayışında ifadesini bulan “niyetli davranışın niyetlenilmemiş sonuçları” hipotezi, doğrudan yöntembilgisel bireyciliğin doğal sonucudur. Bu yazıda özellikle Menger’in görüşleri etrafında bu iki tez ele alınmakta ve değerlendirilmektedir. Yazıda öncelikle yöntembilgisel bireycilik ele alınmakta, sonra da Görünmez El yaklaşımı değerlendirilmektedir.